برنج به عنوان یکی از مهم ترین محصولات غذایی جهان ممکن است به علت انتشار گازهای گلخانه ای از کیفیت پایینی برخوردار باشد.
نتایج یک تحقیق مهم که روز گذشته در Science Advances منتشر شد، نشان می دهد که افزایش غلظت کربن دی اکسید (CO2) در هنگام رشد برنج (منبع غذای اصلی میلیاردها نفر)، باعث کاهش ارزش غذایی آن می شود. این مسئله برای حفظ سلامتی عموم جامعه، به خصوص در کشورهای فقیرتر که برنج سهم زیادی در برنامه غذایی شان دارد، بسیار حائز اهمیت است.
چونو ژو (Chunwu Zhu) نویسنده این مقاله از آکادمی علوم چین می گوید:
این نتایج نشان می دهد که نقش افزایش کربن دی اکسید در کاهش کیفیت برنج می تواند یک تأثیر بنیادین بر سلامت انسان بگذارد که ریشه در تغییرات اقلیمی و آب و هوایی دارد.
البته این یافته ها برخلاف نظریه پذیرفته شده در میان دانشمندان علوم آب و هوایی است که اعتقاد دارند افزایش غلظت CO2 تاثیر مثبتی بر پوشش گیاهی جهانی، از جمله محصولات کشاورزی دارد. لامار اسمیت (Lamar Smith) نماینده جمهوری خواه ایالت تگزاس که ریاست کمیته علوم، فضا و تکنولوژی را نیز بر عهده دارد، از طرفداران این ایده است. تابستان گذشته وی در مقاله ای در The Daily Signal، استدلال کرده است که دی اکسید کربن بیشتر منجر به افزایش رشد گیاهان، افزایش حجم تولید غذا و کیفیت بهتر مواد غذایی خواهد شد.
اما تحقیقات جدید این ادعاها را بی اعتبار ساخته است. بر طبق گفته لویز زیسکا (Lewis Ziska) استاد عالی مرتبه کشاورزی دانشگاه تگزاس، برخی از واریته های برنج واکنش قوی تری به CO2 نشان داده اند و قادر هستند حجم بیشتری از کربن دی اکسید را به دانه تبدیل کنند، که این امر می تواند بسیار مطلوب باشد. اما از سوی دیگر کیفیت دانه های برنج در پاسخ به CO2 کاهش می یابد.
در تحقیقات جدید از ۱۸ واریته رایج برنج استفاده شده است تا نحوه پاسخ دهی هر کدام به میزان سطح دی اکسید کربن را مشاهده و بررسی کنند. میزان غلظت کربن دی اکسید در آزمایشات ۵۶۰ تا ۵۹۰ ppm در نظر گرفته شده است. در حال حاضر، غلظت دی اکسید کربن هوا در حدود ۴۱۰ ppm است اما با توجه به روند افزایشی آن، اگر اقدامی در جهت محدود کردن انتشار کربن دی اکسید انجام نشود، تا پایان قرن ۲۱ میزان غلظت آن به سطح آزمایشات خواهد رسید.
در مقایسه با غلظت های فعلی، محتوی مواد مغذی برنج تحت تاثیر غلظت بالای دی اکسید کربن قرار گرفت. به طور میانگین، میزان پروتئین حدود ۱۰ درصد، آهن برابر با ۸ درصد و روی ۵ درصد کاهش یافت. همچنین محققان دریافتند که ویتامین B به میزان قابل توجهی، حدود ۳۰ درصد، کاهش یافته است. ویتامین E تنها ماده مغذی است که در معرض غلظت بالای CO2، مقدارش افزایش یافته است.
ساموئل مایرز (Samuel Myers) محقق برجسته دانشگاه هاروارد در زمینه تغییرات آب و هوایی و سلامات انسان ها، در تحقیقات اخیر خود به نتایج مشابهی دست یافته است. طبق تحقیقات وی افزایش غلظت دی اکسید کربن سبب کاهش ارزش غذایی محصولات مهمی همچون برنج، گندم، جو و سویا می شود. در حالیکه کار وی عمدتا بر روی پروتئین، روی و آهن متمرکز شده بود، آزمایشات جدید یکی از نخستین نمونه هایی است که تاثیر کربن دی اکسید بر روی ویتامین ها را ارزیابی می کند و به نظر می رسد که نتایج آن مشابه تحقیقات قبلی باشد.
با این حال تحقیقات در زمینه تاثیر افزایش غلظت دی اکسید کربن بر روی محصولات غذایی در حال رشد است، اما آینده به همان اندازه که Smith و همکارانش در مقاله خود ارائه داده اند، روشن نیست. اگرچه درست است که افزایش غلظت CO2 می تواند باعث افزایش رشد و نمو بعضی گیاهان شوند، اما لزوما کاهش ارزش غذایی آن گیاهان تاثیری در سلامت انسان ها ندارند.
علاوه بر این، بالا رفتن سطح کربن دی اکسید (ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای)، منجر به افزایش دمای کره زمین و تغییرات الگوی بارش می شود که این به شدت برای بخش کشاورزی زیان آور است. در حقیقت، این ایده که افزایش سطح CO2 نقش مثبتی در رشد محصولات کشاورزی ایفا می کند، یک حرف پوچ و بی معناست. بهتر است بدانید کاهش ارزش غذایی محصولات کشاورزی، موجب نگرانی شدید در مورد سلامت عمومی جامعه می شود، به ویژه هنگامی که در محصولات حیاتی مثل برنج مشاهده شود. دانشمندان همچنان در حال بررسی دقیق تر مقدار کاهش مواد مغذی محصولات کشاورزی هستند.
